بیش از یکسال است که ترامپ بر مسند ریاست جمهوری آمریکا در کاخ سفید تکیه زده است. تصمیم‌گیری‌های از پیش تعیین نشده و آنی او در این مدت ماندن یا نماندن آمریکا در برنامه جامع اقدام مشترک را با ابهام روبه‌رو کرده است. او در آخرین تصمیم خود در مورد برجام به دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی ضرب الاجل داد تا توافق هسته‌ای را مطابق میل او اصلاح کنند. این درحالی است که اروپایی‌ها نتوانستند بر سر خواسته‌های ترامپ برای تغییر برجام به توافق برسند و با دائمی کردن محدودیت‌های مندرج در برجام علیه ایران مخالفت کردند.
از طرفی ایران معتقد است که برجام یا توافق هسته‌ای ظرف مدت کوتاهی به دست نیامده تا با یک نطق از بین برود، ضمن اینکه نهاد قانونگذاری ایالات متحده در عمل امکان اعمال تغییر در توافق هسته‌ای را ندارد.
اما تصمیمات اخیر ترامپ در مورد عزل رکس تیلرسون در کسوت ریاست خارجه آمریکا و هربرت ریموند مک مستر در کسوت مشاور امنیت ملی کاخ سفید این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که او این بار قصد خروج از برجام را دارد و در این مسیر به‌دنبال پاکسازی مخالفین خود است. در این خصوص گفتگویی کوتاه با علیرضا رحیمی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
ترامپ در 22 اردیبهشت تصمیم خود را در مورد برجام اعلام می‌کند، چقدر احتمال خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک یا همان توافق هسته‌ای وجود دارد؟
متن برجام به‌نحوی محکم و حقوقی تنظیم شده که آمریکایی‌ها هم هیچ چاره‌ای جز پیشنهاد مذاکره و اصلاح درمورد متن برجام ندارند. لذا همچنان که 1+5 به‌صورت جمعی متعهد به اجرای برجام هستند آمریکایی‌ها نیز به لحاظ حقوقی متعهد به اجرای برجام هستند و چون تعهدات خیلی صریح و روشن است جای دررو و استنکاف وجود ندارد.
به‌لحاظ حقوقی چهارچوب‌ها مشخص است و رژیم نظارتی بر برجام به جای اینکه برعهده‌ی اعضاء امضا‌کننده قرار داشته باشد به عهده‌ی آژانس بین‌المللی اتمی قرار گرفته و از این جهت جایی برای سنگ اندازی و دست اندازی حقوقی بر برجام وجود ندارد.
منتها وقتی آمریکایی‌ها مسیر حقوقی برجام را مسدود می‌بینند برای نقد و استنکاف از تعهدات خود به سمت فضای سیاسی روی می‌آوردند و سعی می‌کنند ایران هراسی را حاکم کنند تا در سایه آن موضوعات جانبی و انحرافی در ذیل برجام را بزرگنمایی کنند.
راه‌کارهای ایران در صورت خروج آمریکا از برجام چیست؟
ایران قبلا اعلام کرده که برای همه موضوعات و وضعیت‌ها آمادگی لازم را دارد، چه برجام ادامه پیدا کند و چه آن که متوقف شود؛ لذا با خروج آمریکا و منتفی شدن کامل اجرای برجام ایران آمادگی لازم را دارد.
ما قبلا هم اعلام کردیم که مکانیسم ماشه یک طرفه نیست و دو طرفه است و به همان نسبت که آمریکایی‌ها امکان بازگشت تحریم‌ها را دارند ایران نیز امکان بازگشت به وضعیت سابق را به لحاظ فنی دارد و این موضوعی است که به هیچ وجه به نفع جامعه جهانی نیست.
شرایطی که الان وجود دارد رویکرد متفاوت اروپایی‌ها با آمریکایی‌هاست که به نوعی آمریکایی‌ها در 1+5 منزوی هستند و برخلاف دوره مذاکرات و قبل از مذاکرات به هیچ وجه نتوانستند نسبت به فضاسازی که انجام می‌دهند در 1+5 اقناع ایجاد کنند.
درخصوص موضوع شورای امنیت و خط قرمز ایران برای ارجاع پرونده توافق هسته‌ای ایران به این شورا توضیح بفرمایید؟
شورای امنیت برجام را رسما با نام و ضمیمه قطعنامه 2231 در نظر گرفته که به نوعی از استحکام و ضمانت بین‌المللی هم برخوردار است. قاعدتا گزارش مثبت آژانس بین‌المللی اتمی در طول دو سال گذشته بیانگر این بوده که ایران به هیچ وجه انحرافی از تعهدات و وظایف خود نداشته است، لذا زمینه‌ای برای ارجاع به شورای امنیت وجود ندارد.
تحلیل شما راجع به موضع اروپا در مورد برجام چیست؟
اگر چه اروپایی‌ها در برخی موارد با آمریکایی‌ها همگرایی دارند اما در ارتباط با برجام یک افتراق و تفاوت رویکرد وجود دارد. اروپایی‌ها از سال گذشته رویکردشان را جدا کردند و با ادبیات رسا و محکم، ماندن خود در برجام را اعلام کردند .همچنان که می‌بینیم رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با سفر به کشورهای مختلف اعلام می‌کند که اروپا برجام را به نفع جامعه جهانی و اتحادیه اروپا می‌داند و در برجام باقی خواهند ماند لذا این ادبیات اروپایی‌ها نشان‌دهنده‌ی عزم آن‌ها بر ماندن در برجام است، ضمن اینکه وزرای خارجی کشورهای اروپایی‌ها نیز بر همین معنا بارها تأکید کردند.
چطور ایران باید منافع خود از برجام را به حداکثر برساند؟
آنچه مسلم است زمینه‌سازی کسب و کارهای داخلی و دسترسی به بازارهای بین‌المللی برای بازیگران اقتصادی داخل و خصوصی است که در واقع می‌تواند بهره‌برداری ایران را از منافع برجام به حداکثر برساند.
ضمن اینکه برطرف کردن موانع بانکی از موضوعات مهمی است که باید به آن توجه شود، اگر چه در دو سال گذشته توفیقات زیادی داشتیم اما همچنان موانعی وجود دارد و هنوز بعضی از بانک‌های متوسط و بین‌المللی متاثر از فضاسازی‌های آمریکایی‌ها به‌صورت کامل همکاری‌های بانکی‌شان را باز نکردند، لذا تسهیل مناسبات بانکی و پولی و ایجاد دسترسی آزادتر برای تجار ایرانی و فعالین اقتصادی ایرانی به بازارهای بین‌المللی می‌تواند منافع ما را از برجام تقویت کند و به حداکثر برساند.
علیرضا رحیمی