به‌نظر می‌رسد هیچ نهادی، بعد از انقلاب‌اسلامی ایران به‌اندازه دانشگاه آزاد اسلامی در توسعه عمومی و کلی جامعه ایران نقش نداشته است. پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی، پرداختن به یادگیری علم در دستور کار نظام قرار گرفت و در حوزه علم و دانش، فعالیت‌ها به‌صورت جدی آغاز شد.

ایران به‌عنوان کشوری در حال توسعه، از این امر مبرا نیست که سرمایه اجتماعی یکی از مهم‌ترین انواع سرمایه است و در قالب نهادهای آموزشی ازجمله دانشگاه آزاد اسلامی به‌واسطه مقررات رسمی اعتمادساز و هویت‌ساز توانایی افزایش آن میسر است.

دانشگاه آزاد همواره توسعه امکانات و زیرساخت‌های آموزشی و تحقیقاتی را برای انطباق با استانداردهای معتبر جهانی و رضایت‌مندی دانشجویان خود را در سرلوحه اهداف خود قرار داده و براساس آن سیاست‌های عملیاتی خود را دنبال می‌کند. می‌توان گفت یکی از اهداف دانشگاه آزاد اسلامی کمک به توسعه جمهوری‌اسلامی ایران است و ایران به‌عنوان کشوری در حال گذار، باید بتواند به توسعه موزون دست‌یابد.

دانشگاه آزاد اسلامی، بنابر اساس‌نامه خود، نهادی غیردولتی به‌شمار می‌آید که هدف آن آموزش و پژوهش در چارچوب ایجاد تخصص و تقسیم کار است. این دانشگاه سرمایه اجتماعی را از راه شبکه‌ها و نهادهای درونی خود توسعه داده و از راه پراکندگی واحدهای دانشگاهی خود در سطح کشور این شبکه‌ها و نهادها را به‌صورت ملی درآورده است و از این راه موجب افزایش ارتباطات گسترده میان شهروندان ایرانی از اقوام مختلف و مذاهب رسمی شده است که این از اجزای اصلی انسجام ملی به‌شمار می‌رود.

این دانشگاه همچنین سرمایه اجتماعی را از راه توسعه اعتماد و هنجارهای مشترک از مسیر فرآیند جامعه‌پذیری به‌واسطه آموزش در سطح ملی انجام داده است و بر افزایش هویت مشترک میان شهروندان ایرانی از اقوام مختلف و مذاهب رسمی که از اجزای انسجام ملی است، اثر گذارده است چرا که این اقوام را به‌صورت دانشجو، استاد و کارمند در خود جذب کرده و زمینه ایجاد ارتباط میان آنان به‌واسطه یک شبکه گسترده فراهم آورده است .

قبل از دانشگاه آزاد، تحصیلات عالیه فقط به تهران و مرکز استان‌ها منحصر شده بود اما دانشگاه آزاد باعث شد که دانشگاه به شهرهای کوچک‌تر و مناطقی از کشور که هیچ شانسی برای تحصیلات عالیه نداشتند برود و توانست امکان کسب تحصیلات عالیه را در دورترین نقاط کشور ببرد و این در توسعه فضای دانشگاهی کشور یک انقلاب بود.

وقتی دانشگاه آزاداسلامی در شهرستان‌های کوچک و دور افتاده شعبه‌هایی را تاسیس کرد این فرصت برای اولین‌بار بوجود آمد که دختران زیادی بتوانند به تحصیلات عالیه راه پیدا کنند، چون کم نبودند زنان و مردانی که تا دیپلم درس خوانده بودند و بعد ازدواج و بچه‌دار شدن نتوانسته بودند به سمت تحصیلات عالیه بروند اما دانشگاه آزاد این فرصت را چه برای مردان و چه برای زنان که ازدواج کرده بودند و شاغل بودند و مثلا در بیست‌سالگی نتوانسته بودند به دانشگاه بروند فراهم ساخت تا به تحصیلاتشان ادامه دهند و وارد دانشگاه شوند.

مأموریت دانشگاه آزاد اسلامی تعهد در توسعه آموزش‌عالی، توسعه فعالیت‌های پژوهشی، فرهنگ و ارزش‌های اسلامی و انقلابی، آموزش‌وپرورش نیروهای متخصص و متعهد به اخلاق اسلامی در محیط دانشگاه و سطح جامعه با بهره‌گیری از روش‌های نوین آموزش و پژوهش و مهارت‌محوری از ابتدای تاسیس تا به‌حال، می‌کوشد در سطح مراکز آموزش‌عالی با توسعه بخش تحصیلات تکمیلی از راه خودگردانی و توسعه زیرساخت‌های لازم دانشگاهی و داشتن حساسیت نسبت به مسایل اجتماعی به قله‌های افتخار دست‌یابد.

دانشگاه آزاد اسلامی در راستای توسعه علمی کشور با هدف تربیت نیروهای متخصص جامعه، گسترش مرزهای دانش، حل مسائل مبتلا به جامعه تاسیس شده و در طیف وسیعی از رشته‌های مختلف آموزشی در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترای حرفه‌ای و تخصصی برای تربیت متخصصان مورد نیاز جامعه در سطوح مختلف عملیاتی، آموزشی و تحقیقاتی فعالیت می‌کند.

در حال‌حاضر با توجه به آمارها و ارزیابی‌های انجام شده توسط مراکز علمی و تحقیقاتی، حضور دانشگاه آزاد اسلامی در فضای علمی و خط‌مقدم تربیت و دانش دانشجویان کشور مثبت بوده و امیدواریم این روند در آینده بیشتر شود تا شاهد رشد روزافزون علم در جای جای ایران و موفقیت‌های علمی در سطح منطقه و جهان باشیم.

دکتر محمد بیدگلی 

مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل ایران