قضاوت به معنای داوری بین دو شخص، یا به معنای انتخاب بین دو موضوع یا انتخاب یک راه حل از بین راه‌حل‌های متفاوت برای یک مشکل بین فردی یا اجتماعی است.

گزارش: قضاوت کردن درباره دیگران از رفتارهایی است که علیرغم آنکه در فرهنگ های مختلف مورد نکوهش قرار گرفته است اما همچنان بخش مهمی از افکار و احساسات انسانها در مورد دیگران را شکل می دهد. قضاوت نادرست و نابجا در بسیاری از موارد منجر به سوء تفاهم، رنجش خاطر خود و دیگران و تصمیم گیری های اشتباه می شود، موضوعی كه می تواند تاثیر منفی و جبران ناپذیری در روابط میان افراد بگذارد. قضاوت کردن مکانیسم دفاعی پیچیده‌ای در ذهن ماست و اغلب اوقات در ناخودآگاه ما رخ می‌دهد.

از این رو، بهتر آن است افرادی كه روحیه قضاوت گرانه دارند به آموختن مهارت هایی برای خروج از فضای پیشداوری منفی نگرانه در مورد دیگران بپردازند و بكوشند با گفت وگو و تعاملِ مثبت، ابهام های ایجاد شده در روابط خود با دیگران را از بین ببرند. دستیابی به این مهم نیازمند بالا بردن میزان صبر، تحمل و نقدپذیری در جامعه است.

امیرمؤمنان حضرت علی ( ع ) می فرمایند: «لَیسَ مِنَ العَدلِ القَضَاءُ عَلیَ الثّقَةِ بِالظّنِّ؛ داوری کردن با استناد و اتکا به ظن و گمان، از عدالت به دور است.» (وسائل الشیعة، ج16، ص379) یکی از نکات مهم در تعاملات اجتماعی که از آداب اسلامی هم به شمار می‌رود خوش‌بین بودن و عدم سوء ظن داشتن به دیگران است. هیچ دلیلی سبب نمی گردد، قضاوت کردن حس مناسبی برای انسان ایجاد نماید زیرا اساساً قضاوت کردن دارای بار منفی است و تنها راه رسیدن به آرامش عشق ورزیدن به دیگران و قبول کردن آنهاست همان طور که هستند و بهترین نقطه شروع از خویشتن است، یعنی انسان به خود عشق بورزد و به خود احترام گذارد.

یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه داشت این است که تا جایی که امکان دارد انسان باید از اموری که ایجاد سوء ظن می‌کند بپرهیزد تا موجبات بدبینی دیگران را فراهم نکند.

شاهد بوده‌ایم که مثلا به واسطه مشاهده صرفا یک عکس، نوع لباسی که شخصی به تن داشته و… چه تهمت‌هایی علیه افرادی ایجاد شده و بعدا مشخص شده که حقیقت ماجرا مخالف برداشت‌های صورت گرفته بوده است. نمونه دیگر جایی است که سخنان شخصیتی را تقطیع می‌کنند و طوری آن را منعکس می‌کنند که برداشتی متفاوت از  هدف گوینده ایجاد می‌شود و برخی بر اثر همین بخش از کلام، مرتکب قضاوت عجولانه و ناصحیح می‌شوند.

امروزه منشأ بسیاری از آسیب‌های اجتماعی، گسست روابط، عصبیت ها و دردسرها شده است. حقیقتا اگر وجدان انسان بیدار باشد، بعد از آشکار شدن حقیقت، خیلی شرمنده می‌شود و قطعا پشیمان از اینکه چرا اینگونه قضاوت کرده است.

یکی از ریشه‌های مهم قضاوت کردن منفی، بدبین بودن به دیگران است.ما از درون انسان ها و نیت آنها آگاه نیستیم. تنها خداوند حکیم است که می داند در دل هر انسانی چه می گذرد و هم اوست که بر اساس آنچه می داند قضاوت می کند و جزای عمل انسان را می دهد. پس باید بدانیم که قضاوت در مورد خوب و بد دیگران و نیت اعمالشان در حوزه صلاحیت ما نیست لذا ما انسان ها به جای خداوند متعال حق نداریم در مورد خوبی و یا بدی کسی نظر داده و نباید قضاوت کنیم. قضاوت کردن معمولاً منجر به تصمیم می‌شود و تصمیم اعمال و رفتار ما را شکل می‌دهند.

از آنجاکه هر فرد تنها از منظر خود وقایع، اتفاقات و رفتارها را می‌بیند و بر اساس داده ‌های محدود و پیشینی خود آن‌ها را می‌سنجد و داوری می‌کند دیر یا زود با مشکل مواجه می‌شود. اغلب سوءتفاهم‌ها، درگیری ها و اختلافات در خانواده و بین دوستان و همکاران و تنش‌های روزانه ما در محیط ‌های عمومی ناشی از همین قضاوت کردن و داوری ما بر اساس داده‌های پیشینی (پیش‌داوری) است.

مطالعات نشان می‌دهد با به تأخیر انداختن قضاوت و داوری، روابط بین فردی و اجتماعی ما بهبود قابل‌توجهی پیدا می‌کند، از اضطراب و ترس‌ما کاسته می‌شود، اعتماد به ‌نفسمان تقویت‌شده و شادی و حال خوب بیشتری را در طی روز تجربه می‌کنیم. در این خصوص، رسانه ها، مسئولان فرهنگی و نهادهای گوناگون جامعه چون خانواده، مدرسه و دانشگاه از كودكی تا بزرگسالی در شكل گیری این پیش زمینه ها نقش به سزایی می توانند داشته باشند.

دکتر محمد بیدگلی – مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل ایران

انتهای پیام/