بررسی بیانیه چهارمین مذاکرات استراتژیک واشنگتن و بغداد؛
پس از دیدار جو بایدن و مصطفی الکاظمی مرحله جدیدی در مناسبات واشنگتن و بغداد آغاز میشود. رئیس جمهور آمریکا که پذیرای نخست وزیر عراق در کاخ سفید بود، از امضای توافقنامهای خبر داد که بهطور رسمی پایان ماموریت نظامی واشنگتن در عراق، ۱۸ سال پس از اعزام نیرو به این کشور را تا پایان سال ۲۰۲۱ اعلام میکند. طرح خاتمه ماموریت رزمی ایالات متحده در عراق بهدنبال تصمیم بایدن برای خروج کامل از افغانستان پس از نزدیک به ۲۰ سال از آغاز جنگ به دستور جورج بوش در واکنش به حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مطرح میشود.
در حال حاضر دو هزار و 500 سرباز آمریکایی در عراق حضور دارند. سال گذشته با دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا این نیروها کاهش پیدا کردند. به گفته پنتاگون و دیگر مقام های دولت بایدن، این کشور شمار اندکی از دو هزار و ۵۰۰ نظامی مستقر در عراق را خارج و نقش باقیمانده نیروها را بازتعریف می کند.
مقامات آمریکایی و عراقی طرحی را برای تغییر ماموریت نظامیان آمریکایی در عراق به مستشاری نهایی کردند که شامل خروج کامل نظامیان آمریکا نیست و گروهی از این نظامیان برای مدت نامعلوم در خاک عراق باقی خواهند ماند. نظامیانی که در خاک عراق باقی میمانند وظیفه پشتیبانی اطلاعاتی، لجستیک و شناسایی از نیروهای عراقی در مبارزه با داعش را به عهده خواهند داشت.
دولت مصطفی الکاظمی با مشکلات چندگانهای روبهرو است. علاوه بر حملات پراکنده گروه «خلافت اسلامی» (داعش)، همزمان وقوع چند آتشسوزی در بخش بستری بیماران کووید-۱۹ در بیمارستانهای عراق لایه دیگری به نارضایتیهای مردم افزوده است.
در نتیجه، پایان مأموریت رزمی نیروهای آمریکایی برای نخستوزیر عراق در آستانه انتخابات پارلمانی میتواند تا حدی نارضایتیهای عمومی و اعتراض گروههای سیاسی مخالف دولت را کاهش دهد. آمریکایی ها در مورد عقب نشینی صحبت نمی کنند، بلکه بحث آنها در خصوص بقای تعدادی از سربازان آمریکایی تا زمانی نا مشخص است.
آمریکایی ها تمایل زیادی به تاکید بر متفاوت بودن شرایط عراق و افغانستان دارند، در مورد افغانستان، ایالات متحده نیروهای خود به استثنای تعدادی سرباز که وظیفه آنها حفاظت از سفارت آن است را خارج می کند، در صورتی که در عراق، تمرکز واشنگتن به اذعان مقام های کاخ سفید حضور مستشاری و مقابله با ایران است.
ادامه اشغالگری
این در حالی است که به باور مقام های عراقی آمریکا با هیچ توافقی از سیطره کامل بر حریم هوایی عراق دست نخواهد کشید. این توافق مورد هجمه و انتقاد بسیاری از مسئولان عراقی در پارلمان این کشور واقع شد. به باور آن ها واضح است که دولت آمریکا تنها اسم مأموریت این نیروها را روی برگه تغییر میدهد و عملا این نیروها در عراق میمانند.
این مسالهای است که گروههای عراقی به آن اعتراض کردند و آن را نوعی فریب و عدم اخراج کامل از عراق دانستند و تهدید کردند که پایگاههای آمریکایی را همچنان هدف قرار خواهند داد، گویی که هیچ اتفاقی نیفتاده است. درحال حاضر چالش مقابل دولت آمریکا چگونگی پاسخ به این حملات است. اگر مأموریت جنگی نیروهای آمریکایی به پایان رسیده و فعالیت آنها به دامنه مشاوران محدود شده پس تحت هر عنوانی واشنگتن به حملاتی که پایگاههایش را هدف قرار میدهند، پاسخ خواهد داد.
در این راستا یک رهبر عراقی گفت: آمریکا با هیچ توافقی از سیطره کامل بر حریم هوایی عراق دست نخواهد کشید و این مساله نشان میدهد که هیچ راه خلاصی از اشغالگری آمریکا وجود ندارد. قصد دولت آمریکا کاهش تنش در عراق و توقف حملات علیه این کشور با اشاره به این مساله که عراق را ترک میکند، است، این درحالی است که تنها ویژگی و صفت نیروهای خود را تغییر داده بدون اینکه نیروهایش را خارج کند.
این منبع اعلام کرد که نیروهای آمریکایی پایگاه التنف در مثلث مرزی اردن، عراق و سوریه را تقویت کرده و به انجام حملات و اجازه دادن به جنگندههای اسرائیلی برای ورود به حریم هوایی عراق و انجام حملات علیه گروههای عراقی ادامه میدهند. نیروهای ائتلاف بینالمللی تحت امر آمریکا که سال ۲۰۱۴ وارد عراق شدهاند این کشور را ترک نخواهند کرد. نخست وزیر عراق پیشتر در این خصوص گفته بود: دیگر نیازی به هیچ نیروی جنگی خارجی در خاک عراق نیست. نیروهای امنیتی و ارتش عراق توانایی دفاع از این کشور را بدون ائتلاف تحت امر آمریکا دارد.
ائتلاف تحت رهبری آمریکا در ماه مارس ۲۰۰۳ به عراق حمله کرد و صدام حسین از قدرت ساقط شد. آمریکا عراق را متهم کرده بود که سلاحهای کشتار جمعی دارد اما چنین سلاحهایی هرگز پیدا نشد. در سالهای اخیر ماموریت نیروهای ایالات متحده آمریکا به مقابله با داعش در عراق و سوریه تبدیل شد.
در پایان چهارمین دور مذاکرات استراتژیک میان عراق و ایالات متحده، دو طرف توافق کردند همه نیروهای جنگی آمریکا تا پایان سال ۲۰۲۱ از عراق خارج شوند. فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا ریاست هیاتهای بغداد و واشنگتن را در چهارمین و آخرین نشست گفتگوی استراتژیک برعهده داشتند که از یازدهم ژوئن سال ۲۰۲۰ به عنوان بخشی از توافقنامه چارچوب استراتژیک ۲۰۰۸ برای رابطه دوستی و همکاری بین ایالات متحده و عراق آغاز شد. همچنین نمایندگانی از دولت عراق شامل نمایندگان دولت اقلیم کردستان نیز در این مذاکرات حضور داشتند.
طبق بیانیه مشترک، دو طرف مجدداً بر اهمیت این مباحث که بر تقویت مشارکت استراتژیک بلند مدت تعریف شده در توافق نامه چارچوب استراتژیک تاکید کرده و بر موضوعات کلیدی شامل ثبات منطقه، بهداشت، تغییرات آب و هوایی، بهرهوری و استقلال انرژی، مسائل مربوط به کمکهای بشردوستانه و حقوق بشر، همکاری اقتصادی، تبادل فرهنگی و آموزشی و سایر موضوعات تمرکز داشتند.
همچنین عراق بیانیهای مفصل درباره تلاشهای مستمر خود در جهت بازگشت ایمن و داوطلبانه آوارگان ارائه داد و ایالات متحده متعهد شد که به حمایت خود از این تلاشها ادامه دهد. ایالات متحده نیز بار دیگر بر احترام به حاکمیت عراق و قوانین آن تاکید کرده و متعهد شد که همچنان به تامین منابع مورد نیاز عراق برای حفظ تمامیت ارضی خود ادامه دهد.
طبق بیانیه مذکور دولت عراق بار دیگر تعهد خود را برای محافظت از اعضای ائتلاف بین المللی که به نیروهای امنیتی عراق مشاوره و آموزش میدهند، یادآور شد و تأکید کرد که همه نیروهای ائتلاف ضد داعش به دعوت دولت، در عراق کار میکنند.
دو هیئت همچنین تأکید کردند که پایگاههای میزبان نیروهای ایالات متحده و دیگر اعضای ائتلاف بین المللی پایگاههای عراقی هستند که براساس قوانین موجود عراق اداره میشوند نه پایگاههای آمریکایی یا قوانین ائتلاف بین المللی و همچنین حضور بین المللی پرسنل در عراق فقط برای حمایت از دولت عراق در جنگ با گروه تروریستی داعش است.
علاوه بر این دو هیئت توافق کردند پس از پایان بحث و گفتگوهای تیمهای فنی، روابط امنیتی کاملاً به ارائه مشاوره، آموزش و همکاری اطلاعاتی محدود شود و تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ نیروهای جنگی آمریکا از عراق خارج شوند.
مطابق بیانیه نهایی، ایالات متحده قصد دارد به پشتیبانی خود از نیروهای امنیتی عراق از جمله نیروهای پیشمرگه ادامه دهد تا توانایی آنها در مقابله با تهدیدها را افزایش دهد. دو هیئت بر تعهد خود در حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی، از جمله آزادی مطبوعات تأکید کردند. دو طرف همچنین تأکید کردند که انتخابات آزاد و منصفانه از حاکمیت عراق، دموکراسی و روند رشد و شکوفایی عراق حمایت خواهد کرد.
طرف عراقی نیز شرح مفصلی از برنامههای خود را ارائه داد که هدف آن اطمینان از امنیت رای دهندگان، نامزدها، مسئولان صندوقها، ناظران محلی، گروههای جامعه مدنی و ناظران بین المللی و تقویت مشارکت رای دهندگان است.
دو هیئت از حمایت جامعه جهانی از عراق که در قطعنامه ۲۵۷۶ شورای امنیت سازمان ملل بیان شده ، قدردانی و همچنین تاکید کردند که حضور تیم نظارتی سازمان ملل در عراق و ناظر اتحادیه اروپا نشان دهنده تلاش صادقانه جامعه جهانی برای حمایت از خواستههای دولت و مردم عراق برای برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه در اکتبر آینده است.
طرف عراقی نیز از ادامه حمایت ایالات متحده از هیات سازمان ملل در عراق (UNAMI) و کمکهای مالی اخیر ایالات متحده به این هیات به عنوان کمک مرتبط با انتخابات، از جمله کمک به تیم ناظر بر انتخابات، استقبال کرد. علاوه بر این دو طرف توافق کردند که با سازمانهای بین المللی از طریق نهادهای دولتی مربوطه در هر دو کشور، به ویژه در سایه تدارکات برای بیست و ششمین کنفرانس تغییرات آب و هوایی که در گلاسگو برگزار میشود، همکاری کنند.
دو هیئت بر عزم خود برای حفظ و تقویت روابط استراتژیک در همه مسائل دوجانبه تأکید کردند؛ به نحوی که علاوه بر منافع مشترک آنها در تامین ثبات منطقهای سهیم باشد. دو کشور تأکید کردند که گفتگوهای خود را از طریق کمیتههای هماهنگی توافق نامه چارچوب استراتژیک از سر میگیرند.
استقبال مقامات عراقی
رئیس پارلمان عراق اعلام کرد، کشورش از نظر دیپلماتیک و سیاسی در دستیابی به توافقنامه استراتژیک میان عراق و آمریکا موفق شد. محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق در توییتی نوشت: عراق با فاطعیت به سمت شکوفاسازی تواناییهای خود گام برمیدارد و امروز از منظر دیپلماتیک و سیاسی در دستیابی به توافقنامه استراتژیک با آمریکا در چارچوب منافع ملی و ساخت یک عراق توانمند موفق عمل کرد.
وی افزود: ما موفقیت نخست وزیر و تیم مذاکره کننده وی و همه تلاشهای انجام شده برای دستیابی به این موفقیت را تبریک میگوییم. از طرفی رئیس جمهوری عراق در سخنانی نتایج مذاکرات با آمریکا را برای تقویت حاکمیت کشورش مهم خواند.
برهم صالح، رئیس جمهوری عراق با انتشار پیامی در توییتر نوشت: نتایج گفتوگوی استراتژیک میان بغداد و واشنگتن برای تحقق ثبات و تقویت حاکمیت عراق مهم است و ثمره تلاش مداوم دولت به ریاست مصطفی الکاظمی و حمایت نیروهای ملی است. وی افزود: منافع و مصلحت عراق، تقویت نهادهای دولت، صیانت از حاکمیت و تصمیمات مستقل ملی را ایجاب میکند.