ماجراجویی ترامپ و تردید خارجیان
نمایشگاه بین‌المللی نفت در ایران موقعیتی است برای تمامی شرکت‌های نفت و گاز که توانایی‌های خود را به کشوری که یکی از بزرگترین دارندگان منابع نفت و گاز است نشان دهند. کشوری که توانایی تأمین منابع هیدروکربوری بسیاری از بازارهای مصرف را دارد و می‌تواند با تکیه بر منابع خود نقش پررنگی در مجامع جهانی ایفا کند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های چنین رویداد‌هایی این است که کشور میزبان می‌تواند ظرفیت‌های خود را با جذابیت‌های اقتصادی برای شرکت‌های بزرگ و پیمانکاران خارجی به نمایش بگذارد تا این شرکت‌ها آمادگی لازم را برای کار در این کشور پیدا کنند.
در همین راستا مدتی است که دولتمردان کشور به دنبال این امر هستند که با ایجاد جذابیت‌های اقتصادی، شرکت‌های بزرگ خارجی را مجاب به سرمایه‌گذاری در ایران کنند. این در حالی است که تا کنون توفیق چندانی در بستن قرارداد‌های خارجی در صنعت نفت ایران به دست نیامده است و به رغم این که مسئولین تلاش داشتند که تا پایان سال 96 ده قرارداد خارجی را به امضا برسانند تا کنون تنها سه قرارداد با مدل جدید یا همان IPC بسته شده است که یکی از آنها نیز با یک شرکت ایرانی است.
اما نکته این جا است که همین تعداد قرارداد بسته شده نیز به مرحله اجرا نرسیده‌اند و این موضوع می‌تواند تا حدودی دیگر شرکت‌ها را از سرمایه‌گذاری در ایران مایوس کند. تمام این مسائل در کنار تنش‌های بین‌المللی و منطقه خاور میانه تبدیل به مانعی شده است که ایران نتواند در جذب شرکت‌های خارجی موفق باشد. شرکت‌هایی که می‌توانند با ورودشان تکنولوژی موجود را متحول کنند و عاملی باشند برای پیشرفت هر چه بیشتر صنایع ایران. اکنون که کشور در موقعیتی قرار دارد که بیش از هر موقعی به پیشرفت صنعتی و اقتصادی نیازمند است، سرمایه‌گذاری و حضور شرکت‌های معظم می‌تواند پیشور انه‌ای باشد برای موتور اقتصادی کشور.
در این بین سیاست‌های جدید آمریکا نیز بی‌تاثیر نبوده است. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا تلاش دارد تا منطقه را در تنش نگاه دارد تا نه تنها سیطره خود را بر منطقه حفظ کند بلکه با ایجاد واهمه باعث شود که کشور‌های عربی بیشتر به سوی پیمان با آمریکا حرکت کنند. پیمانی که نهایتا منجر به قرارداد‌های میلیارد دلاری برای آمریکا می‌شود. قرارداد‌های فروش سلاح را می‌توان از این قبیل خواند. ترس از جنگ توسط سیاست‌های آمریکا ایجاد می‌شود و نهایتا سلاح برای مقابله با این ترس نیز توسط آمریکا به اعراب فروخته می‌شود.
یکی از مهم‌ترین راهکار‌های هراس آفرینی آمریکا نیز مساله توافق هسته‌ای ایران است. ترامپ هر چند ماه این مساله را دوباره در رسانه‌ها اعلام می‌کند که این بار توافق هسته‌ای را تمدید نخواهد کرد. مساله‌ای که منجر می‌شود ایران باز هم تحت تحریم‌های اقتصادی قرار بگیرد. با این حال تا کنون این اقدام را انجام نداده است و با توجه به این که اروپا از وی در انجام چنین کاری حمایت نمی‌کند، او هم با تهدید‌های تو خالی تنها این واهمه را ایجاد می‌کند که این بار توافق را تمدید نخواهد کرد تا ایران به ثبات اقتصادی لازم نرسد. بی‌ثباتی منطقه مهم‌ترین برنامه‌ای است که آمریکا به دنبال آن است. از این رو تهدید‌های ترامپ اصلی‌ترین راهکاری است که این کشور در پیش گرفته است.
اما در خصوص شرکت‌های بزرگ و به خصوص نفتی‌ها، باید یادآور شد که این شرکت‌ها در اکثر کشور‌های جهان مشغول به کار هستند و سرمایه‌های کلانی نیز در این کشور‌ها صرف کرده‌اند. این در حالی است که ترامپ این شرکت‌ها را هم تهدید کرده است که یا باید با ایران کار کنند یا با آمریکا. از این رو بسیاری از این شرکت‌ها که بازار آمریکا را پر سود تر از ایران دیده‌اند، بدون شک آمریکا را انتخاب می‌کنند. به این جهت دیده می‌شود که روز به روز تمایل شرکت‌های خارجی برای حضور در صنایع ایران کمرنگ تر می‌شود.
با این حال بیست و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی تهران، در تاریخ 16 الی 19 اردیبهشت ماه 97 برگزار می‌شود. نمایشگاهی که به باور برخی از کارشناسان این حوزه فروغ کم تری نسبت به سال‌های پیش خواهد داشت. در همین راستا برای پاسخ به این پرسش که آیا این امر حقیقی خواهد بود یا خیر به سراغ کارشناسان این حوزه رفتیم.
سید جلال ساداتیان نماینده سابق مجلس و کارشناس حوزه انرژی در این خصوص گفت: ترامپ که به باور بسیاری، یک دیوانه شناخته می‌شود، یک بیزینس من حقیقی است. این مساله را می‌توان از آنجایی درک کرد که این شخص به جای ایجاد جنگ تنها بحران در منطقه ایجاد می‌کند تا از این آب گل آلود ماهی گیری کند و صرفه اقتصادی‌ای که انتظار دارد را ببرد.
وی در ادامه گفت: به نظر می‌رسد که نگرانی مقامات در خصوص این امر که ممکن است سیاست‌های ترامپ نهایتا به درگیری در منطقه منجر شود، باعث شده است که شرکت‌های بزرگ تمایل چندان به حضور در ایران را نداشته باشند. از این جهت پیش‌بینی می‌شود که شرکت‌های خارجی تمایل چندانی برای حضور در نمایشگاه نفت 97 نداشته باشند.
ساداتیان در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا سیاست‌های داخلی و نوع ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاران خارجی در ایران، نمی‌تواند تاثیری در حضور شرکت‌های خارجی در این نمایشگاه داشته باشد، گفت: این جذابیت‌ها تا حدودی وجود دارد، مخصوصا برای شرکت‌های اروپایی، اما این شرکت‌ها به دلیل این که تحت تاثیر سیاست‌های آمریکا هستند و با این کشور مراودات بسیاری دارند، بدون شک با احتیاط زیادی به فعالیت در ایران می‌پردازند.
وی همچنین در پایان اظهار داشت: مواردی که ذکر شد، می‌تواند عاملی باشد برای حضور کمرنگ نمایندگان شرکت‌های خارجی برای حضور در نمایشگاه نفت 97 تهران.
سعید ساویز دیگر کارشناس نفت نیز در خصوص حضور شرکت‌های خارجی در نمایشگاه بین‌المللی نفت، گفت: چیزی که به نمایشگاه نفت رونق می‌دهد صنایع کوچک هستند. صنایع کوچک نیز زمانی برای کار در یک کشور اقدام می‌کنند که شرایطی مطلوب برای کار در آن کشور وجود داشته باشد. این در حالی است که قرارداد با توتال مدتی است که امضا شده، اما هنوز کاری شروع نشده است. این شروع نشدن کار باعث می‌شود که شرکت‌های کوچک با تردید به بازار ایران نگاه کنند.
وی در ادامه گفت: به نظر می‌رسد که شرکت‌هایی که می‌توانند در ایران فعالیت داشته باشند، بیشتر از سیاست‌های ترامپ نگران این هستند که آیا در بازار ایران سوددهی لازم وجود دارد یا خیر؟
این کارشناس نفت در ادامه گفت: تا جایی که سوریه نقشی در این سیاست‌های بین‌المللی نداشت، شکاف عمیقی بین کشورهایی مانند فرانسه و آلمان با آمریکا وجود داشت. به این معنی که سیاست مداران این کشور‌ها سعی می‌کردند کاملا خود را از ترامپ جدا کنند، علی الخصوص زمانی که ترامپ از توافق پاریس خارج شد. خارج شدن ترامپ از چنین توافقاتی نشان می‌دهد که این شخصیت به جز کسب درآمد به مساله دیگری نمی‌اندیشد. بر این اساس طبیعی است که اروپا به این نوع رفتار ترامپ اهمیت ندهد.
وی در ادامه اظهار کرد: این در حالی است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ اروپایی مقدار قابل توجهی از سهام خود را در آمریکا عرضه کرده‌اند و این موضوع باعث شده است که این شرکت‌ها اسیر نظام بانکداری آمریکایی شوند. اما باز هم این به آن معنی نیست که ترامپ بتواند سیاست خارجی آنها را تعیین کند.
ساویز در ادامه اظهار کرد: بیش از این که ترامپ بر فعالیت شرکت‌های خارجی در ایران تاثیر گذار باشد به نظر می‌رسد که کندی و رخوت بازار ایران است که تمایل آنها را برای حضور در ایران کاهش می‌دهد. و بیش از این که کم شدن حضور خارجی‌ها دلایل سیاسی داشته باشد، دلایل اقتصادی دارد.
وی در ادامه گفت: با وجود نیاز ما به حضور شرکت‌های خارجی، همچنان رانت‌هایی که وجود دارد اجازه نمی‌دهند شرکت‌های خارجی کار خود را به درستی انجام دهند. از این رو شرکت‌های خارجی نه به دلیل وضعیت سیاسی بلکه به دلیل وجود فساد و رانت‌های زیاد در صنعت نفت ایران، اقتصاد کشورمان را برای کار مطلوب نمی‌بینند.
ساویز همچنین خاطر نشان کرد: صنعت کشور ایران، به خصوص صنعت نفت غرق در فساد است. از این رو هیچ شرکت معتبری تمایل حضور چشمگیر در ایران ندارد.
وی همچنین در خصوص سیاست‌های خارجی ایران در راستای جذب سرمایه نیز گفت: جذب سرمایه و تعامل بین‌المللی برای همکاری‌های اقتصادی و ارزآوری، آداب خاص خود را دارد و این که بخواهیم خارج از این آداب چنین کاری انجام دهیم، یک امر ناممکن است.
ساویز ادامه داد: سیاست‌های خارجی کشور کاملا قابل احترام است و هیچ اعتراضی به آن وجود ندارد، اما این سیاست‌های خارجی تبعاتی دارد و مهم‌ترین آن تبعات این است که کشور‌های خارجی با ما قهر می‌کنند. بر این اساس باید گفت که با وجود چنین سیاست‌هایی، بستن قرارداد و جذب سرمایه یک امر دشوار است.
وی همچنین در پایان اظهار کرد: با وجود تمام این صحبت‌ها به نظر می‌رسد که نمایشگاه نفت از رونق معمولی برخوردار باشد، چرا که هم اکنون قرارداد‌هایی به امضا رسیده و مذاکرات بسیاری در این راستا جاری است.
بهروز نامداری کارشناس حوزه انرژی نیز در خصوص وضعیت حضور شرکت‌های خارجی در ایران گفت: بدون شک تنش‌های بین الملل در حضور این شرکت‌ها تاثیر دارد. علاوه بر این خبر‌هایی به گوش می‌رسد که ممکن است ترامپ در توافق بماند و تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کند.
وی در ادامه گفت: اگر ترامپ توافق را تمدید کند و تحریم‌های جدید اعمال کند، این گونه به نظر می‌رسد که شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند به کار خود ادامه دهند، اما شرکت‌های جدید به ایران نیایند، اما اگر توافق را کلا از بین ببرد، همین شرکت‌ها هم دیگر در ایران فعالیت نخواهند کرد. از این رو می‌توان دریافت که وجود چنین تنش‌هایی باعث شده است که شرکت‌ها با احتیاط بیشتری به سمت ایران بیایند، بر این اساس گفته می‌شود که نمایشگاه نفت امسال، تا حدودی کم رونق تر از سال‌های قبل خواهد بود.
این کارشناس نفت در پاسخ به این پرسش که سیاست‌های خارجی در کمرنگ بودن حضور سرمایه‌گذاران، چه نقشی دارد، گفت: به نظر می‌رسد که وزارت نفت تلاش خود را برای جذب سرمایه انجام داد، اما برخی موانع داخلی و خارجی باعث شدند که این امر آن طور که باید محقق نشود. که بدون شک نقش موانع داخلی پررنگ تر از خارجی‌ها بوده است.
وی در ادامه گفت: سرمایه‌گذاران به روند سیاسی اهمیت چندانی نمی‌دهند، اما این امر که ما نتوانستیم سرمایه‌گذاران را توجیح کنیم که سوددهی کار در ایران بیشتر از رقبا است، باعث شد که شرکت‌های بزرگ جهان رغبت چندانی برای حضور در ایران را نداشته باشند.
از این رو می‌توان دریافت که نمایشگاه نفت سال 97 می‌تواند قربانی سیاست‌های ناقص جذب شرکت‌های خارجی باشد. سیاست‌هایی که در کنار تنش‌های ایجاد شده توسط ترامپ روز به روز فاصله صنعت نفت ایران را با اطمینان خارجی‌ها برای کار در کشور ما بیشتر می‌کند. این در حالی است که علاوه بر وضعیت متزلزل برجام، وجود رانت و فساد چشمگیر در صنعت نفت نیز مانعی شده است برای جذب سرمایه و پیشرفت این صنعت استراتژیک کشور.